бизәп кую

бүлмәне бизәү — разукра́сить ко́мнату

чыршы бизәү — наряжа́ть ёлку

дөньяның берлеге — еди́нство ми́ра

дөньяның барлыкка килүе (килеп чыгуы, яралуы) — происхожде́ние вселе́нной

объектив (материаль) дөнья — объекти́вный (материа́льный) мир

дөнья кисәкләре — ча́сти све́та

бөтен дөньяны әйләнү — объе́хать весь мир

дөньяда беренче космик очыш — пе́рвый в ми́ре косми́ческий полёт

дөнья әйләнә сәяхәт — путеше́ствие вокру́г све́та (Земли́)

дөнья чемпионы — чемпио́н ми́ра

дөнья сугышы — мирова́я война́

дөнья базарына чыгу — вы́йти на мирово́й ры́нок

моны бөтен дөнья белә — э́то зна́ет весь мир (весь свет); э́то зна́ют все (все лю́ди)

бөтен дөньяга танылу — просла́виться на весь мир; станови́ться всеми́рно изве́стным

дөнья безгә карый — челове́чество (весь мир) смо́трит на нас

дөнья мәсхәрәсенә калдыру — опозо́рить пе́ред все́ми (всем ми́ром)

антик дөнья — анти́чный мир

иске дөнья — ста́рый мир

капиталистик дөнья — капиталисти́ческий строй

дөньяны үзгәртеп кору — преобразова́ть мир

йолдызлар дөньясы — звёздный мир

хайваннар дөньясы — живо́тный мир; фа́уна

үсемлекләр дөньясы — расти́тельный мир; фло́ра

су асты дөньясы — подво́дный мир

җир асты дөньясы — подзе́мный мир

дөньяга үз күзләрең белән карау — смотре́ть на жизнь (мир) свои́ми глаза́ми

дөнья үзе өйрәтә — жизнь сама́ у́чит

дөньяны аңламау — не понима́ть жизнь

дөньядан бизү (тую) — потеря́ть интере́с к жи́зни

дөнья эшләре — жите́йские дела́

дөнья мәшәкатьләре — жите́йские (мирски́е) забо́ты

дөнья ыгы-зыгысы — мирска́я суета́

бу дөнья — э́тот мир; земна́я жизнь

теге дөнья — тот мир, загро́бный мир (жизнь)

фани дөнья — бре́нный (тле́нный) мир

дөнья куласа, әйләнә дә бер баса — всё мо́жет измени́ться; всё течёт, всё меня́ется

музыка дөньясы — мир му́зыки

әдәбият дөньясы — мир литерату́ры

коллар һәм ачлар дөньясы — мир голо́дных и рабо́в

матурлык дөньясы — мир красоты́

фән дөньясы — нау́чный мир

кешенең эчке дөньясы — вну́тренний мир челове́ка

уйлар һәм хисләр дөньясы — мир чувств и мы́слей

мәйданда дөнья халык — на пло́щади о́чень мно́го (у́йма) наро́ду

дөнья вакыт үтте — прошла́ у́йма вре́мени

эш дөнья — у́йма дел

дөнья акча тоту — израсхо́довать о́чень мно́го (у́йму) де́нег

дөнья аныкы (дөнья безнеке; дөнья минеке) — быть (чу́вствовать себя́) на седьмо́м не́бе; быть (чу́вствовать себя́) на верху́ блаже́нства; попа́сть на седьмо́е не́бо

дөнья әйтү — говори́ть у́мные (де́льные) слова́ (сове́ты)

дөнья бабай — жизнь-нужда́

дөнья байлыгы — ро́скошь

дөнья бәясе — на вес зо́лота

дөнья бәясе торырлык — о́чень дорого́й

дөнья белән исәпләшмәү — не счита́ться с но́рмами жи́зни

дөнья болгату (дөнья бутап йөрү) — баламу́тить

дөнья бу! — жизнь есть жизнь!

дөнья газабы күрү (дөнья газабы тату; дөнья газабы чигү; дөнья мәшәкате күрү; дөнья мәшәкате тату; дөнья мәшәкате чигү) — мы́кать век (жизнь)

дөнья гизү — стра́нствовать, путеше́ствовать, скита́ться по све́ту

дөнья гүзәле — пи́саная краса́вица; короле́ва красоты́

дөнья дөньялыгын итә — жизнь берёт своё

дөнья җәһәннәме — ад кроме́шный

дөнья җимерелмәс — ничего́ (стра́шного) не случи́тся

дөнья җимерелү — ≈ свет поме́рк в глаза́х

дөнья йөзе — бе́лый (бо́жий) свет

дөнья киң — свет кли́ном не сошёлся

дөнья корткычлары — парази́ты о́бщества

дөнья көтә белми торган — непракти́чный, нео́пытный

дөнья көтү (дөнья сөрү) — жить, существова́ть; вести́ жизнь (хозя́йство)

дөнья кубару (дөнья куптару; дөнья күтәрү; дөнья туздыру) — подня́ть переполо́х (сканда́л); переполоши́ть, взбудора́жить

дөнья кубарып (дөнья куптарып; дөнья күтәреп; дөнья туздырып; дөнья җимереп) — во всю ива́новскую (о́чень гро́мко, о́чень бу́рно и т. п.)

дөнья кубарып йөрү (дөнья куптарып йөрү) — переполоши́ть, взбудора́жить

дөнья кубу — переполоши́ться, всполоши́ться

дөнья куу — стреми́ться нажива́ть добро́; быть ненасы́тным (жа́дным)

дөнья кую — сконча́ться, преста́виться

дөнья күзләре йомылу — ≈ усну́ть ве́чным (после́дним) сном

дөнья күчсә дә — хоть (е́сли да́же) свет перевернётся

дөнья оҗмахы — земно́й рай; ра́йская жизнь

дөнья рәхәте — ≈ не жизнь, а мали́на

дөнья тигезләнү (дөнья түгәрәкләнү; дөнья төгәлләнү) — вздохну́ть свобо́дно (облегчённо)

дөнья тулган — о́чень мно́го; хоть пруд пруди́

дөнья фани — жизнь быстроте́чна; мир не ве́чен

дөнья яралганнан бирле — с те́х по́р как существу́ет мир; с сотворе́ния ми́ра

дөнья яңгыратып — во всё го́рло (крича́ть); во всё ива́новскую

дөньяга баш булу (дөньяга баш хаким булу) — хозя́йничать, госпо́дствовать

дөньяга җигелү — окуну́ться (погрузи́ться, уходи́ть) с голово́й в жите́йские (мирски́е) забо́ты

дөньяга катышу — обща́ться с ми́ром

дөньяга китерү — произвести́ на свет, роди́ть (ребёнка)

дөньяга таралу (дөньяга таралу; дөньяга фаш булу; дөньяга җәелү) — вы́ступить (всплыть, вы́плыть, вы́йти) на свет бо́жий

дөньяда бер — еди́нственный в ми́ре, уника́льный

дөньяда булмаган — необыкнове́нный, из ря́да вон выходя́щий

дөньяда юк — нет в живы́х, у́мер

дөньяда яшәү яки үлем мәсьәләсе — вопро́с жи́зни и́ли сме́рти

дөньядан бизү (дөньядан тую) — разочарова́ться в жи́зни; потеря́ть интере́с к жи́зни

дөньядан ваз кичү — отреши́ться/отре́чься от жи́зни

дөньядан китү (дөньядан кичү; дөньядан күчү; дөньядан кайту; дөньядан үтү) — уйти́ из жи́зни

дөньядан югалу — забы́ться

дөньяны дер селкетеп — о́чень си́льно; во всю си́лу (мощь)

дөньяны онытып — забы́в обо всём

дөньяны тату — позна́ть жизнь

дөньяны ут алса да — ≈ случи́сь хоть пото́п; несмотря́ ни на что́

дөньяныкы дөньяда бетсен — свести́ счёты; не оста́вить на загро́бный суд

дөньяның асты-өскә килү — перевёртываться/переверну́ться вверх (кве́рху) дном

дөньяның астын-өскә әйләндерү — переверну́ть весь мир

дөньяның ачысын-төчесен тату — испи́ть (го́рькую ча́шу) до дна; испи́ть го́речь жи́зни

дөньяның дүрт ягына — на все четы́ре сто́роны

дөньяның дүрт ягыннан — со всех концо́в све́та

дөньяның очында (дөньяның кырыенда) — на краю́ све́та (о́чень далеко́)

дөньясы асты-өскә килсен — хоть кол на голове́ те́ши; случи́сь хоть пото́п; да́же е́сли весь свет перевернётся

дөньясын күрәсе килмәү — всё опосты́лело

дөньясын оныту — забы́ть обо всём на све́те

дөньясына исе китмәү — быть беспе́чным; хоть трава́ не расти́

җан тынычлыгы — душе́вный поко́й

җан азыгы — духо́вная пи́ща

тере җан — живо́е существо́

гаиләдә без дүрт җан — в семье́ нас че́тверо

бала-чага алты җан — ше́стеро дете́й; дете́й шесть челове́к

сезнең тәрбиядә ничә җан? — ско́лько челове́к на ва́шем иждиве́нии?

үз җаны өчен курку — страх за со́бственную шку́ру

җан бирү — умира́ть/умере́ть

җан асрап тору (җан асрау) — влачи́ть жизнь, существова́ть

җан ачуы кузгалу (җан ачуы чыгу) — разъяри́ться

җан ачысы — аго́ния

җан аямау (җан кызганмау) — и жи́зни свое́й не жале́ть

җан әрнеткеч (җан өзгеч) — душераздира́ющий

җан әсәре дә юк — ни (еди́ной) души́

җан башына — на ду́шу населе́ния

җан биздергеч — ме́рзкий, отврати́тельный

җан бирердәй булу (җан бирергә әзер булу; җан бирергә әзер тору) — быть гото́вым поже́ртвовать собо́ю

җан гамьсезлеге — безду́шие

җан дошманы — закля́тый враг; кро́вный враг

җан дусты — закады́чный (задуше́вный) друг

җан җиренә тию (җан җиренә басу) — заде́ть за живо́е

җан исән чакта (җан исән вакытта) — пока́ душа́ (де́ржится) в те́ле

җан кебек күргән — о́чень бли́зкий, дорого́й

җан кебек саклау (җан төсле саклау) — бере́чь как зени́цу о́ка

җан кертү (җан өрү) — вдохну́ть жизнь

җан кисәгем — ду́шечка, ду́шенька, душа́ моя́

җан куркуы (җан куркуысы) — страх сме́рти, страх за свою́ жизнь

җан кыйгыч — уби́йца

җан кыл өстендә тору (җан кыл өстендә калу; җан кыл өстендә булу) — висе́ть на волоске́

җан кыючы — уби́йственный, душегу́б

җан өрү — вдохну́ть жизнь, оживи́ть

җан өшеткеч — приско́рбный, тоскли́вый

җан рәхәте — одно́ удово́льствие

җан сакчысы — телохрани́тель

җан саулыгы — здоро́вье

җан сөйгән — люби́мый, избра́нник се́рдца

җан сөймәү — презира́ть, ненави́деть

җан табан астына төшү — душа́ ушла́ в пя́тки

җан тартмый — душа́ не лежи́т

җан тарту — испы́тывать влече́ние

җан тәслим кылу — умере́ть; җан(ың) теләгән что душа́ пожела́ет

җан теләгәнчә (җан теләгән кадәр; җан теләгән хәтле) — ско́лько душе́ уго́дно, ско́лько душа́ пожела́ет

җан тиргә бату (җан тиргә төшү) — изнуря́ться/изнури́ться; дойти́ до седьмо́го по́та

җан тирләре чыгу — прилага́ть/приложи́ть все си́лы; пролива́ть пот

җан түзмәү — потеря́ть терпе́ние; не сдержа́ться

җан тыну — успоко́иться

җан тынычлыгы — душе́вный поко́й; душе́вное споко́йствие, споко́йство ду́ха (со́вести)

җан уч төбенә килү — ни жив, ни мёртв; душа́ в пя́тки ушла́

җан эремәү — душа́ засты́ла как ка́мень

җан эрү — смягчи́ться (в душе́)

җанга җиңел булу — стать ле́гче на душе́

җанга тию — надоеда́ть, донима́ть/доня́ть

җанга яту — быть (прийти́сь) по́ сердцу (по душе́)

җанга үткән суык — а́дский хо́лод

җанны алу — докуча́ть, донима́ть

җанны ашау — терза́ть, му́чить

җанны кая куярга белмәү — не знать, куда́ приткну́ться

җаны бар — жив

җаны теләгән елан ите ашаган — охо́та пу́ще нево́ли

җаны уч төбендә генә — е́ле-е́ле душа́ в те́ле

җаным фида — кляну́сь жи́знью; за э́то мо́жно и жизнь отда́ть (выража́ет восто́рг, восхище́ние)

җанын җәһәннәмгә җибәрү — отпра́вить на тот свет; отпра́вить к пра́отцам

җанын кызганмау — души́ не ча́ять

җанын кызганмыйча — не жале́я жи́зни, самоотве́рженно

җанын уч төбенә йомарлап — риску́я, с больши́м ри́ском

җанын фида итү — отда́ть свою́ жизнь, принести́ в же́ртву свою́ жизнь

җаның ни тели — что душе́ уго́дно, чего́ душа́ жела́ет